• uni van het noorden

    Groningen ontgroeid


    De RUG heeft grote plannen voor een elfde faculteit in het hart van Friesland. Maar voor het er staat, moeten veel details en posities nog worden ingevuld.
    in het kort

    In januari werd bekend dat de RUG een tweede University College wil beginnen in Leeuwarden. Samen met de University Campus Fryslân, moet het de elfde faculteit worden van de universiteit.

    Leden van de universiteitsraad, het University College Groningen, politieke partijen in Friesland en verschillende partijen die betrokken zijn bij het UCF, vinden dat ze niet bij de besluitvorming betrokken zijn.

    De plannen werden al aangekondigd, terwijl nog veel onduidelijk is: het onderwijsprogramma, de locatie, invulling van personeel en financiering zijn nog uitgewerkt. De snelle aankondiging moest waarschijnlijk voor meer steun voor het UCF zorgen.

    Hoewel het UCF al jaren bestaat, lijken de plannen voor de elfde faculteit en het tweede University College in grote haast te zijn gemaakt.

    Jouke de Vries start op 1 mei als de decaan van de elfde faculteit. Er was geen openbare vacature voor de positie. De Vries accepteerde de baan onder voorwaarde dat hij ook onderwijs mag geven.

    Een flink aantal van de personen die betrokken zijn bij de plannen, zijn lid van de PvdA. Volgens hen speelt politiek echter geen enkele rol.

    volledige versie

    Leestijd: 23 min. (4548 woorden)

     

    English version >


    Daar zaten ze, netjes met hun zelfgemaakte kartonnen protestbord, achterin de mintgroene vergaderzaal van het bestuursgebouw. De jonge socialisten van ROOD wilden tijdens de universiteitsraadvergadering eind februari hun steun uitspreken voor de demonstrerende studenten van de Universiteit van Amsterdam, die sinds een paar weken enkele universiteitsgebouwen bezet houden. De Groningse actievoerders willen, net zoals zij, meer transparantie in de besluitvorming aan de universiteit.

    Eén maand eerder maakten RUG-voorzitter Sibrand Poppema, Friese PvdA-leider Jannewietske de Vries en Jouke de Vries – huidige decaan van de campus Den Haag van de Universiteit Leiden – een aankondiging die volgens sommigen illustreert hoe ondoorzichtig die besluitvorming kan zijn: de RUG gaat een tweede University College beginnen in Friesland als onderdeel van het bestaande University Campus Fryslân. Samen vormen ze straks de elfde RUG-faculteit. .

    On-Nederlands optimisme

    De oprichters zijn erg on-Nederlands in hun optimisme over de totstandkoming van het tweede University College. Alles komt goed, zeggen ze. Niet dat er direct redenen zijn om daaraan te twijfelen. Friesland verlangt al jaren naar universitair onderwijs, en in het bijzonder naar een University College. Er wordt al lang over gesproken in gemeente en provincie. Maar die gesprekken worden pas sinds kort serieus genomen.

    De aankondiging van het University College en de oprichting van een elfde faculteit in Friesland kwamen daarom voor velen als een verrassing. Onder meer voor het al bestaande University College in Groningen, de Universiteitsraad en ten minste één oppositiepartij in Friesland.

    Margreet Mulder, D66-partijleider in Friesland, zegt dat zij en haar partijgenoten niet zo goed wisten wat ze aan moesten met het nieuws. In het begin van 2015 werden de resultaten van de eerste fase van het UCF gepubliceerd, inclusief aanbevelingen voor het UCF om meer studenten aan te trekken en beter aansluiting te zoeken op thema’s van de lokale hogescholen en bedrijven. Tegelijkertijd verscheen het nieuws dat de RUG een University College in Friesland wil. ‘Als dit aanbod uit Groningen ook plotseling op tafel ligt, dan is de eerste vraag die bij mij opkomt of dit wel de beste oplossing is om het UCF te verbeteren.’

    De aankondiging dat Jouke de Vries als decaan was aangewezen leek wat voorbarig. ‘Voor ons was het gewoon helemaal de tegenovergestelde volgorde van hoe het zou moeten zijn gegaan’, zegt Mulder. ‘Het doet je vermoeden dat er andere motieven meespelen, en ik denk dat je dat dan ook moet toegeven.’

    Déjà vu

    Het is niet de eerste keer dat de RUG met een bachelorprogramma voet aan de grond probeert te krijgen in Friesland. Liesbert Lubberink studeerde af aan SSWL, Subfaculty Social Sciences Leeuwarden. Samen met een ander programma, Agogic Academy Friesland, richtte SSWL zich op sociaal hoger onderwijs.
    Het programma bestond minder dan tien jaar: het werd in 1976 geopend en in 1985 gesloten. Het werd opgericht in een periode dat experimentele onderwijsmodellen door de Onderwijsminister werden gesteund. Maar toen er een nieuw kabinet aan de macht kwam, was het over. Als gevolg hiervan moesten Lubberink en haar klasgenoten halverwege hun opleiding drie dagen per week naar Groningen afreizen om af te kunnen studeren.
    Hoewel dit onderwijsmodel niet meer bestaat, is Lubberink optimistisch over de plannen van het University College. ‘Ik vind het geweldig, ik zie het als een manier om het noorden sterker te maken. In die zin denk ik dat het erg goed is dat er een RUG-tak naar Leeuwarden komt.’

    Het tweede UC moet uiteindelijk 600 studenten aantrekken die in Leeuwarden wonen en studeren. Op het UCF en het tweede University College zullen dan in totaal duizend RUG-studenten studeren, zo zijn de plannen.

    ‘Het is een proces’

    Rijksuniversiteit Groningen / Campus Fryslân rolt niet bepaald van de tong. ‘Het is een proces’, zegt Jouke de Vries over de naam. ‘Ik ben iets aan het ontwikkelen.’ In mei van dit jaar wordt hij de decaan van de nieuwe faculteit in Leeuwarden. De verbaasde reacties van universiteitsmedewerkers en politici zijn volgens hem te wijten aan de langzame manier waarop dit soort projecten gewoonlijk worden aangepakt. De Vries wil zo snel mogelijk aan de slag. Zaken zoals financiering en accreditatie voor het curriculum zijn voor hem details. Hij vertrouwt er volledig op dat ze wel geregeld worden. ‘Het is een sprong in het diepe zo’n onderneming, je hebt gelijk’, zegt hij, terwijl hij met zijn hand op de tafel voor hem tikt. Hij gaat er helemaal voor, dat is duidelijk. Maar hij geeft ook toe dat er nog veel geregeld moet worden. Het is nog niet duidelijk waar de studenten gaan wonen, waar de lessen zullen plaatsvinden, of waarover de lessen zullen gaan. En ook waar de financiering vandaan moet komen, is nog niet helder.

    Het kantoor van Jouke de Vries is op de tweede verdieping van het witte herenhuis waar het UCF momenteel is gevestigd, slechts een paar stappen verwijderd van het centraal station in Leeuwarden. Tegenover het pand zit het VVV-kantoor dat van alles en nog wat verkoopt met de Friese vlag er op.

    Leeuwarden is één van de elf steden van de legendarische Elfstedentocht – en Jouke de Vries laat dan ook geen kans onbenut om te onderstrepen dat de UCF ook de elfde faculteit zal worden. Maar de stad worstelt met z’n reputatie als plek waar nooit iets gebeurt. ‘It is nooit wat weest en het sal nooit wat wudde’ is een pessimistische maar bekende uitspraak over Leeuwarden, die tot ver buiten de stadsgrenzen bekend is.

    Maar daar is Jouke de Vries, een geboren Fries, net als vele anderen bij het UCF, het niet mee eens. Hij denkt dat Leeuwarden absoluut iets kan worden – hij heeft er veel vertrouwen in en de hele stad met hem. Er staat ook veel op het spel: in 2018 is Leeuwarden de Culturele Hoofdstad van Europa.

    Meer: Een eigen paleisje

    Het grootste probleem van Leeuwarden, is dat de stad niet echt leeft. Er wonen weinig studenten. Er staan zo’n 22.000 studenten ingeschreven bij de HBO’s, maar er wonen er slechts 7800 in Leeuwarden . Ter vergelijking: in Groningen wonen 30.000 studenten .

    De gedachte achter het UC lijkt te zijn: zodra het er is, komen de studenten vanzelf wel. Waar moeten die dan wonen? Er is op dit moment een studentencampus in aanbouw tegenover twee van de hogescholen, Stenden en NHL. Ook zou leegstaande kantoorbouw potentieel dienst kunnen doen als studentenhuisvesting, zoals De Terp aan de Goudenregenstraat, de voormalige Dienst Landelijk Gebied aan de Tesselschadestraat en het oude KPN-gebouw aan de Tweebaksmarkt . Maar de studenten van het UC gaan op een campus wonen, wat betekent dat collegezalen en onderkomens samen een kleine wereld binnen de stad vormen.

    En het UCF? Dat is op dit moment verdeeld over de hogescholen Wetsus, Tresoar en de Dairy Campus. Frans Zwarts, voormalig RUG-rector en huidig UCF-directeur (hij wilde niet geïnterviewd worden voor dit artikel) en Jouke de Vries maken er geen geheim van dat ze zich graag in De Kanselarij zouden willen vestigen, een miniatuurversie van het Groningse Academiegebouw, een paleisje in de stad.

    De bal aan het rollen krijgen

    Hoewel de UCF-plannen al een tijdje bekend zijn, is het University College een relatief recente ontwikkeling, blijkt uit een gereconstrueerde tijdlijn gemaakt door politiek verslaggever Atze Jan de Vries van de Leeuwarder Courant. Veel mensen in Friesland hoopten al jaren op een University College, maar het balletje ging pas rollen toen de RUG er kracht achter zette.

    In april 2014 belde Frans Zwarts met de huidige RUG-rector, Elmer Sterken, over een tweede UC. Een paar maanden later, in september, sprak hij publiekelijk over de mogelijkheid om een University College te starten – een dag nadat minister van Onderwijs Jet Bussemaker (ook PvdA-lid) diverse academische instellingen bezocht in Leeuwarden en Groningen. In januari 2015 vertelde PvdA-partijleider Jannewietske de Vries aan de Leeuwarder Courant dat minister Bussemaker ook positief was over de plannen.

    Maar volgens Jouke de Vries – tot enkele jaren terug ook een prominent lid binnen de PvdA – ging de universiteit niet over één nacht ijs. ‘Frans Zwarts liet me op een gegeven moment weten dat er in Groningen een plan was om zoiets als Philosophy, Politics and Economics op te richten – net zoals de programma’s in Oxford en Cambridge.’ Dat was in 2013 toen in Groningen plannen in ontwikkeling waren voor het eerste University College De Vries heeft dat idee overgenomen voor de Friese variant en Psychology eraan toegevoegd.

    Jouke de Vries is een politiek wetenschapper en erg geïnteresseerd in deze wetenschapsgebieden – maar of het onderwijsprogramma er ook komt, is nog niet zeker. Het moet eerst nog worden goedgekeurd door de NVAO, de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie.

    Een inhaalslag

    ‘Dingen veranderen heel snel vandaag de dag en ik denk de houding van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) ook zal veranderen. Ze wennen steeds meer aan nieuwe structuren binnen het onderwijs’, meent De Vries. ‘We zijn nu meer gewend aan het idee van University Colleges. We waren de eerste in Utrecht en destijds zei iedereen in Leiden: ‘Wat gaan ze doen? Wat is dit?’ Iedereen weet nu wat een Liberal Arts and Sciences Program is, en het is populair onder studenten.’

    Hans van Ees, decaan van het University College in Groningen, onderschrijft dat. ‘We denken dat er een groeiende markt is voor studenten die een brede bachelor willen doen,’ zegt hij. Studenten die zich willen onderscheiden van anderen en meer zelfstandigheid willen krijgen over de keuze van hun vakken worden aangetrokken door het kleinschalige, exclusieve onderwijs dat wordt aangeboden op een UC. ‘Ze zijn bereid daarvoor iets meer te betalen.’

    Toch waren velen aan de RUG verbaasd dat het UCG niet geraadpleegd werd voordat de plannen voor het tweede UC openbaar werden gemaakt. Rob van Ouwerkerk, werkzaam bij het UCG, las het voor het eerst in het Dagblad van het Noorden, het Groninger zusje van de Leeuwarder Courant. Poppema zegt nu dat dat een vergissing is geweest en heeft zijn excuses aangeboden voor het niet tijdig informeren van de faculteit.

    De leden van de universiteitsraad kwamen op dezelfde manier achter de plannen. Voorzitter Hilly Mast vindt dat onaanvaardbaar. ‘Dat is niet hoe je wilt dat het gebeurt. Je hebt niet voor niets een medezeggenschapsraad namens het personeel en de studenten.’

    ‘Als we iets nieuws willen opzetten betekent dat meer kosten. En dat kan ten koste gaan van het University College Groningen en eventueel ten koste van het gewone onderwijs. Om die reden wilden we echt eerder geïnformeerd worden over dit alles’, zegt Mast.

    University College Groningen

    ‘Een University College is een dure hobby’, zegt Hilly Mast. Ze maakt geen grapje: het budget voor het UCG is maar liefst 1,7 miljoen euro in sommige jaren. De faculteit heeft haar collegegeld verhoogd met 200 euro naar 4000 euro en zo’n 50.000 euro gestoken in advertenties om nieuwe studenten te werven.
    Momenteel heeft het UCG 33 studenten. Om financieel gezond te zijn heeft het tenminste 200 studenten per jaar nodig. Kosten van levensonderhoud per student per jaar worden geschat rond de 10.600 euro. De studenten zullen uiteindelijk verhuizen naar onderkomens aan het Ebbingekwartier, maar die moeten nog worden gebouwd.
    De collegegeld tarieven van het tweede University College zullen waarschijnlijk vergelijkbaar zijn. De meeste UC’s in Nederland vragen rond de 4000 euro. Maar aangezien Leeuwarden een minder dure stad is dan Groningen, zijn de kosten voor levensonderhoud logischerwijs iets lager. Omdat voor het onderkomen waarschijnlijk gebruikt wordt gemaakt van bestaande gebouwen, zullen de kosten voor huisvesting ook lager liggen dan de verwachte 3.8 miljoen euro die het UCG nodig heeft vanaf 2018.

    Poppema zegt op zijn beurt dat de universiteitsraad wel betrokken was bij de discussies over de geplande aanpak van het UCF, maar dat de daadwerkelijke besluitvorming bij de faculteiten ligt. Elke faculteit moet zelf de beslissing nemen om al dan niet deel te nemen aan het UCF-programma in Friesland.

    Maar waar komt het geld vandaan voor dit tweede University College? Jouke de Vries: ‘De betrokken partijen willen een soort fonds ontwikkelen met een hoop geld van organisaties in Friesland. Ik wil een fundraising campagne – ik zal eerlijk zijn, we moeten nog beginnen.’ De Vries kent een crowdfunding whizzkid in Drachten. Volgens Poppema zullen de provincie Friesland en RUG’s eigen Ubbo Emmius Fonds onderdeel uitmaken van dat fonds. ‘En misschien doneren een aantal zeer rijke Friezen wat geld’, voegt Jouke de Vries toe.

    Voor Mast is dat niet voldoende. ‘Het zou geweldig zijn als Friesland alles zou betalen, maar ik wil dat zwart op wit zien. Wat is de financiële basis voor dit alles? Alles is mogelijk. Tot nu toe hebben we alleen een aankondiging kunnen lezen.’

    De kosten

    Tijdens bespreking van de plannen in de universiteitsraadsvergadering van januari bleef voorzitter Poppema er bij dat Friesland de rekening betaald – maar volgens Jouke de Vries moet iedereen iets bijdragen. ‘Er is een samenwerking tussen de provincie en de gemeente. Ze steunen dit idee. En de RUG moet bijdragen – in natura, natuurlijk’, zegt Jouke de Vries. Volgens wethouder Thea Koster (CDA) zal de gemeente niet bijdragen aan het fonds – ze zal enkel meebetalen aan de infrastructuur, oftewel de huisvesting.

    Financiering

    De eerste fase van het UCF – de periode 2010-2015 – kostte 16.38100 euro. Daarvan kwam veertien miljoen van de provincie Friesland en twee miljoen van de gemeente Leeuwarden. Het UCF blijft voor de nabije toekomst rekenen op deze bronnen van financiering. Hoe het University College wordt gefinancierd is nog niet helder.
    Volgens ‘The External Evaluation of UCF’, gepubliceerd in juli 2014, meldt dat het UCF afhankelijk is van ‘structurele medefinanciering door en in samenwerking met universiteiten’, namelijk de RUG, Wageningen en UTwente. De evaluatie meldt ook dat het onderzoek uiteindelijk gefinancierd moet worden door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en,of uit samenwerking met het bedrijfsleven en de overheid. Voorlopig blijven de provincie Friesland en de gemeente Leeuwarden verantwoordelijk voor een grote deel van de financiering.

    Volgens Poppema zal een ‘zeer belangrijke’ bijdrage de beginkosten voor het tweede University College dekken. De tweede fase van UCF zal binnenkort beginnen en verdere financiering is slechts ruwweg in kaart gebracht.

    ‘We hebben een bedrag van 3,5 miljoen euro om te beginnen en dat is afkomstig van de NUON-gelden’, legt gedeputeerde Jannewietske de Vries uit. Dat is een fonds van 1,5 miljard euro dat de provincie Friesland ontving bij de verkoop van onderdelen van het provinciale energiebedrijf aan NUON. De provincie heeft de afgelopen jaren in diverse infrastructurele projecten geïnvesteerd met het fonds.

    Maar voordat er een cent naar het tweede UC gaat, ligt de focus eerst op zelfvoorzienend maken van het UCF. Een regionaal fonds van 100 miljoen euro is nodig om tien UCF-masteropleidingen te financieren en het plan is om de financiering van de masters volledig te financieren van de rente van dat bedrag. Dat de rente op dit moment historisch laag is, daar wordt geen rekening mee gehouden in de plannen.

    Poppema blijft echter optimistisch en gaat ervan uit dat de rente op termijn zal stijgen: ‘Als je vier procent maakt op dat bedrag, hou je vier miljoen euro over om te gebruiken’, zegt hij. ‘Als je vier miljoen uit onderwijs krijgt en nog eens vier miljoen voor onderzoek, dan doe je het goed.’

    Maar in het eerste jaar is dat geld er nog niet. Ervan uitgaande dat de provincie Friesland betaalt voor de 35 PhD-studenten die daar ook werken via het UCF, dan krijgen deelnemende faculteiten ‘gratis’ promovendi, ‘gratis’ publicaties en, uiteindelijk, een promotiebonus – dat zou het aanvankelijke gebrek aan financiering voor onderzoek moeten compenseren, zegt Poppema.

    Jannewietske de Vries geeft toe dat het nog werk in uitvoering is. ‘De RUG zal masterprogramma’s opstarten en een bijdrage leveren ‘in natura’, en collegegeld zal ook bijdragen. Dat is hoe wij het zien, maar dat moet nog worden besproken door de RUG en de provincie.’

    Lees meer: Hoe het UCF werkt

    De universiteiten van Wageningen, Twente en Delft zijn ook partners in het UCF-platform – ook financieel. Neem bijvoorbeeld het Environmental and Energy Managment masterprogramma. Dat wordt sinds 1999 door Twente aangeboden in Friesland, maar wordt niet gefinancierd door de Staat – dat betekent dat voornamelijk internationale studenten zich inschrijven voor de master. Zij betalen tussen de 10.000 en 12.500 euro aan collegegeld. Het UCF en Twente willen meer Nederlandse studenten aantrekken met financiering van het ministerie van onderwijs.

    Het programma heeft nu rond de 25 studenten, maar Poppema legt uit hoe een nieuwe versie met een groep van 40 Nederlandse studenten zou kunnen werken: ‘Het inkomen is ongeveer 400.000 euro per programma. Als je tien programma’s hebt, heb je een inkomen van ongeveer vier miljoen euro. Daar kun je de medewerkers van betalen’, zegt Poppema.

    Verdere ontwikkeling van de master blijft echter de verantwoordelijk van de betrokken universiteiten: omdat Twente verantwoordelijk is voor het programma ‘dragen zij het risico’ en zijn ze dus verantwoordelijk, zegt Frans Coenen, afdelingshoofd van het Twente Centre for Studies in Technology and Sustainable Development.

    Geen concurrentie

    Andere betrokken partijen zijn de hogescholen in Leeuwarden, waar studenten ook een bachelor diploma kunnen behalen. Onderdeel van het UCF-toekomstplan is om HBO-studenten toe te laten tot de masterprogramma’s. In het eerste jaar van hun reguliere bachelor aan een hogeschool kunnen studenten ervoor kiezen om wel of niet een speciaal programma ter voorbereiding op een universitaire master te volgen.

    Maar wie gaat deze lessen geven? ‘We zullen deels gebruik maken van hun staf, we zullen personeel aanstellen, maar er zullen ook Groningse medewerkers naar Friesland gaan’, zegt Poppema. Dat betekent dat er grote veranderingen zullen plaatsvinden bij de hogescholen zelf.

    Er is nog een tweeledige reden voor de RUG om vol in te zetten op het UCF en het tweede University College: ze kunnen het evenwicht tussen bachelor- en masterstudenten herstellen door meer UCF-programma’s toe te voegen en ook meer excellentietrajecten te starten voor bachelor-studenten via het tweede University College.

    Maar tot de plannen voor het tweede University College zijn gerealiseerd, zijn de hogescholen de enige plek in Friesland waar studenten een bachelor kunnen behalen – sinds 2002 moeten alle Nederlandse onderwijsinstellingen voldoen aan internationale normen omtrent bachelor- en master-diploma’s. Dat is opmerkelijk want volgens Atze Jan de Vries waren er destijds ook plannen van wethouder Bertus Mulder, de voorganger van wethouder De Vries, voor een University College in Friesland.

    Die plannen gingen toen niet door omdat de hogescholen geen concurrentie van een UC wilden. Nu zijn ze wel bereid om samen te werken. Leender Klaassen, voorzitter van het uitvoerend bestuur van de Stenden Hogeschool, legt uit: ‘De toegevoegde waarde van zo’n systeem wordt bereikt door samen te werken en niet door te concurreren met elkaar.’

    Samenwerking met het bedrijfsleven

    Het is niet toevallig dat er veel overlap is tussen de curricula van de hogescholen en de UCF-masteropleidingen, zoals water management van Van Hall Larenstein en game development bij NHL. UCF heeft ook een aantal lectoraten binnen deze hogescholen. .

    Een aantal van de masteropleiding van UCF – water management en dairy production – werken ook rechtstreeks met lokale bedrijven zoals Wetsus en Dairy Campus om zo studenten op te leiden tot werknemers. Na hun afstuderen kunnen ze er meteen aan de slag. Maar Cees Buisman, de directeur van Wetsus, weet niet zeker welke rol zijn centrum in de toekomst gaat spelen.

    ‘Het is inderdaad onduidelijk voor ons hoe deze samenwerking met de RUG in de elfde faculteit past. We gaan ervan uit dat, zodra de plannen duidelijker worden, we er meer over horen. De decaan start immers pas op 1 mei.’

    Een ander groot bedrijf – Philips Drachten – is onderdeel van de High Tech Systems and Materials master. In 2013 zei Frans Zwarts in het Friese tijdschrift De Moanne hierover: ‘Het idee is dat we meer Nederlandse studenten bij een bedrijf kunnen onderbrengen op deze manier. Want Philips heeft veel moeite met het aantrekken van mensen naar Drachten, zelfs als ze uit het Noorden komen.’ .

    ‘Het UCF vervult een verbindende functie tussen universitair onderwijs en Friese bedrijven’, vervolgt Zwarts. Op het UCF betekent dit dat het bedrijf de toon zet als het gaam om wat voor medewerker zij zouden willen hebben – in ruil daarvoor hebben de studenten een veel grotere kans op een baan zodra als ze eenmaal hun diploma hebben.’

    Jouke de Vries overweegt om eenzelfde model te hanteren voor het University College, maar welke bedrijven zullen deelnemen is tot nu toe nog niet publiekelijk besproken.

    ‘Zo heb ik het gedaan’

    De taak van Jouke de Vries is niet alleen om het UCF en het toekomstige University College te combineren op één campus, en toezicht te houden op het curriculum en de financiering. Hij aanvaardde de functie van decaan op voorwaarde dat hij kan blijven lesgeven.

    ‘Tijdens de onderhandelingen zei ik: Als je mij als decaan wilt, wil ik hoogleraar zijn aan de RUG. Zo heb ik het gedaan’, zegt hij.

    Zijn cv is overtuigend: hij werd in 1999 benoemd tot decaan van de campus Den Haag van de Universiteit Leiden en gedurende de afgelopen vijftien jaar hielp hij deze campus om te vormen tot het Leiden University College The Hague. Hij lijkt te zijn uitverkoren om het UCF vanaf het eerste begin te leiden, nog lang voordat ook maar iemand iets over het University College had gehoord. Hij omschrijft zichzelf als een van de grondleggers van het UCF en is jarenlang lid geweest van de raad van commissarissen.

    Het is dan misschien niet verrassend dat er geen openbare vacature is geweest voor de functie van decaan. Maar het verontrust Hilly Mast wel. ‘Iemand is gewoon benoemd op een gegeven moment. Dat is prima, want hij is zeer ervaren, maar je kon er ook een openbare vacature van maken.’

    Volgens Poppema was dat niet nodig. ‘We hadden een uitstekende kandidaat die zowel ons vertrouwen had als dat van de provincie Friesland. En hij heeft al ervaring in het opzetten van een University College en een universiteitscampus in Den Haag. Dan zou je wel een sollicitatieprocedure kunnen houden, maar dat heeft dan weinig zin.’

    Volgens Mast werd de universiteitsraad van dit alles – het University College, de decaan, de financiering – pas op de hoogte gebracht op het moment dat de rest van de wereld het ook hoorde. En dat is niet goed. ‘Een University College is een belangrijke, strategische keuze, en we vinden dat dit zeker niet iets is dat je gewoon kan aankondigen. Je moet het delen met de studenten en de medewerkers, en het bestaande University College.’

    Jouke de Vries begrijpt dat sommige leden van de universiteitsraad zich buitenspel gezet voelen, maar, aan de andere kant, ‘als alle details al zouden zijn ingevuld, dan zouden ze zeggen: Je hebt je werk gedaan, waarom heb je ons niet geraadpleegd?’

    Lees meer: Timing

    De snelle aankondiging van het nieuwe University College deed bij velen de wenkbrauwen fronsen. Veel details zijn immers nog niet bekend. Het heeft in elk geval niets te maken heeft met de provinciale verkiezingen van 18 maart, benadrukt Jannewietske de Vries, ook als is ze een van de meest prominente PvdA-kandidaten in Friesland. De vroege bekendmaking, die zij, Jouke de Vries en RUG-voorzitter Poppema deden, was vooral bedoeld om ‘een continue investering in het UCF aantrekkelijk te maken’.

    ‘We zijn al lang bezig met deze plannen en hebben geïnvesteerd in het UCF’, zegt ze. ‘We hebben de eerste fase geëvalueerd en ontdekten dat we een structurele verankering nodig hebben van de universitaire ambities.’ In andere woorden: het UCF had enige back-up nodig.

    Voor de tweede fase is de financiering echter nog verre van duidelijk. Gedeputeerde De Vries: ‘De masters zullen worden gefinancierd door de Staat en geïnd collegegeld – er zijn al zes opleidingen klaar om geaccrediteerd te worden. Wat betreft onderzoek kijken we nu hoe we dat op de lange termijn kunnen financieren.’

    De eerste fase van het UCF eindigt in 2015 en gedeputeerde De Vries zegt dat ze sterke partners nodig hebben voor de tweede fase. Poppema is het daarmee eens: in de vroegste stadia van de plannen van het UCF zei hij ‘dat dit alleen zal werken wanneer de RUG echt betrokken wordt en de leidende rol neemt’.

    De Vries maffia

    Wie er echt de baas is – een universiteit, provincie of politieke partij – doet er voor Jouke de Vries niet toe. ‘Natuurlijk heb je je netwerken en connecties nodig, maar je kan geen universiteit bouwen met slechts één partij.’ Maar dat netwerk is bevolkt door heel veel PvdA-leden. Volgens Jouke de Vries heb je echter meer partijen nodig om iets voor elkaar te krijgen. Hij grapt dat het geen politieke samenzwering is, maar een ‘De Vries maffia’.

    Er blijkt wel draagvlak onder de andere Friese politieke partijen te zijn – twee VVD-leden hebben een opiniestuk over hun steun voor de plannen in de Leeuwarder Courant laten publiceren. Toch wijst D66-leidster Mulder er op dat andere partijen weinig betrokken zijn bij de plannen. ‘Eén ding is zeker en dat is dat een groot deel van de betrokken mensen dezelfde politieke opvattingen hebben’, zegt ze. ‘Als je teruggaat naar de basis, dan gaat dit over het besteden van belastinggeld van de burgers – en dat zijn niet allemaal PvdA-leden.’

    Jouke de Vries wijst er op dat er in de Raad van Toezicht van het UCF vertegenwoordigers van D66, CDA en VVD zitten. En met welke medewerkers het UCF van start gaat, zoekt hij nu uit. ‘Ik wil een heleboel mensen uit Groningen, maar ook uit de kennisinstellingen hier in Leeuwarden en mensen van particuliere bedrijven aan trekken om het universitaire curriculum te ontwikkelen.’

    En dan is er nog Dwingeloo

    Friesland is niet de enige noordelijke provincie die een academische RUG-kolonie krijgt. Vanaf volgend jaar begint in het centrum van het Drentse Dwingeloo de masteropleiding Advanced Instrumentation in samenwerking met Astron.

    Ard van der Tuuk, PvdA-lid van de provinciale raad van Drenthe, is verantwoordelijk voor onderwijs en economie. Vanuit zijn functie was hij betrokken bij de samenwerking tussen het Netherlands Institute for Radio Astronomy Astron in Dwingeloo en de RUG.

    ‘Ik vind het interessant om te zien dat de RUG haar vleugels spreidt in de provincie’, zegt Van der Tuuk. Vanwege de geografische ligging lijkt het hem logisch dat de RUG naar mogelijkheden zoekt in Drenthe. Een andere reden hiervoor is de veranderende maatschappij, zo gaat Van der Tuuk verder: bedrijven willen studenten die in staat zijn om hun kennis toe te passen.

    De financiering van dit project komt zowel van de RUG als de provincie Drenthe, die een pot heeft voor het stimuleren van economische en structurele versterking. ‘Je moet dan denken aan tienduizenden euro’s’, legt Van der Tuuk uit. Dat geld is vrij beschikbaar en zal er niet voor zorgen dat op andere projecten moet worden bezuinigd, zegt hij. Er zijn ook al plannen ontwikkeld voor een scheikundig programma in samenwerking met de Stenden vestiging in Emmen.

    Maar de kans dat mensen naar Leeuwarden vertrekken baart Mast nu juist zorgen. ‘Verliezen we in Groningen alle expertise, zodra het UCF opduikt?’

    Tot nu toe is er, afgezien van Jouke de Vries, slechts een publieke aanstelling geweest: Piet Bouma – nu hoofd communicatie bij de RUG – als projectmanager. Volgens Bouma zal zijn nieuwe rol ook communicatietaken omvatten. En daarnaast zal hij helpen bij het opzetten van de faculteit. Zijn benoeming werd al voordat er een officieel persbericht was kortstondig aangekondigd op de inmiddels verdwenen Wikipedia-pagina van de University of Groningen / Campus Fryslân  .

    Onbeantwoorde vragen

    Hoewel Poppema en Jouke de Vries er heilig in geloven dat University College voldoende studenten zal trekken, is Mast daar niet zo zeker van. Voor haar zijn er veel vragen nog onbeantwoord.

    ‘Als er een andere locatie met 600 studenten bij komt, wat betekent dat dan voor de instroom van studenten? Zullen mensen kiezen voor Groningen, of zullen ze kiezen voor Leeuwarden? Wat betekent dat voor het cursusaanbod? Hoe onderscheid je jezelf? Zal het UCG slagen? Wat zijn de ervaringen van het eerste jaar? Is het een goed idee? Waarom ga je hiermee door? Betekent dit dat het ten koste gaat van het huidige University College, zo niet het reguliere onderwijs dat we hier bieden?’

    ‘Het zou logischer zijn geweest als eerst hier alles op de rails zou zijn gezet, inclusief onderwijservaring, om vervolgens vanuit te kijken wat je in Leeuwarden kunt doen’, concludeert ze.

    Jouke de Vries maakt zich geen zorgen. ‘Je kunt samenwerken, is mijn antwoord. Soms kan een klein beetje concurrentie beide organisaties helpen.’ Toch weet hij uit ervaring dat het tijd kost. ‘Het duurt twee of drie jaar om een University College te ontwikkelen. Tegen die tijd zal het UCG zijn volgroeid – geen probleem.’

    Mulder zou graag zo optimistisch zijn, maar er is nog steeds zo weinig informatie dat het moeilijk voor haar is om volledig achter de plannen te staan. ‘Het is mogelijk dat te veel informatie achter wordt gehouden, maar het is ook mogelijk dat de plannen een gebrek aan steun en structuur hebben. Dat is nu moeilijk te zeggen, omdat je geen structuur ziet wanneer je de plannen leest. ’

    Een meer uitgewerkt plan voor het tweede University College wordt deze zomer of in de vroege herfst verwacht. Maar wat als het niet lukt? ‘Het zal slagen’, zegt Jouke de Vries. ‘Anders zou ik er niet aan beginnen.’

    Met medewerking van Christiaan Triebert en Jeanine Duijst.

    Etalage van een kapperszaak in het oude centrum van Leeuwarden.