Dat is ongemakkelijk en confronterend. En het leverde de verwachte reacties op van ontkennend (‘buitenlanders begrijpen de traditie gewoon niet’) tot ronduit racistisch (‘de smerigste piet van Nederland, weg uit dit land waar jij mocht opgroeien, ondankbare neger’, bij een plaatje van Humberto Tan). Ook een mooie: ‘Moeten die Amerikanen net zeggen met hun geschiedenis van racisme. Eerst de indianen uitmoorden en dan eeuwenlang zwarten uitbuiten en onderdrukken.’ Ik geloof niet dat je op die manier het ene tegen het andere kunt wegstrepen. Als je misstanden pas zou mogen aankaarten als jezelf noch je eigen land ooit dezelfde misstappen heeft begaan, dan zou onrecht nooit besproken worden.

Dit neemt niet weg dat de aanklacht tegen Amerikaans racisme gegrond is. De afgelopen maanden is hier de alomtegenwoordigheid van racisme steeds weer pijnlijk zichtbaar geworden. Eric Garner (New York), Michael Brown (Ferguson) en Freddie Gray (Baltimore) zijn maar een paar voorbeelden van zwarte mensen die slachtoffer zijn geworden van (blank) politiegeweld. De naam van de protestorganisatie Black Lives Matter vat het bondig samen: zwarten moeten hier nog steeds vechten, vóór hun rechten en tégen discriminatie. En hun stem wordt steeds luider. Ze spreken zich uit, demonstreren massaal, helaas ook niet altijd even vreedzaam.

Racisme op de campus

‘Iemand had de foto’s van alle zwarte docenten afgeplakt met zwarte tape’
De afgelopen weken heeft het protest ook de universiteiten bereikt. Wat begon als een aanklacht van een enkele student tegen de University of Missouri die niet zou optreden tegen het racisme dat hij op de campus ondervond, groeide uit tot een universiteitsbrede demonstratie. Toen het footballteam, dat ongeveer evenveel zwarte als blanke spelers telt, verklaarde te staken, was er geen houden meer aan. Uiteindelijk zag de president van de universiteit zich genoodzaakt af te treden. De vraag was niet zozeer of hij zelf racistisch had gehandeld, maar hij kon er niemand van overtuigen dat hij voldoende maatregelen had genomen om racisme de kop in te drukken.

Andere universiteiten volgden. In het hele land werden bijeenkomsten gehouden, demonstraties georganiseerd en begonnen Afro-Amerikaanse studenten zich uit te spreken over feestjes die white girls only waren, over discriminerende Halloweenkostuums (denk aan een sombrero-poncho-ezel-combinatie, een felgekleurde verentooi-mocassin-tomahawk-arrangement of, jawel, de blackface) en vooral over opmerkingen waarmee zij regelmatig geconfronteerd worden. Het stereotype van de ‘wilde’, die niet kan lezen en schrijven, gecombineerd met soms jolig bedoelde verwijzingen naar de slavernij, dook hierbij regelmatig op.

Zwarte docenten afgeplakt

Ook op Harvard spraken studenten zich tijdens een solidariteitsmars uit tegen racisme en voor meer diversiteit. Frappant genoeg werd de Harvardgemeenschap daags na de demonstratie opgeschrikt door een racistisch schandaal. Iemand had in de hal van de Harvard Law School de foto’s van alle zwarte docenten afgeplakt met zwarte tape. Het incident wordt nu onderzocht als hate crime. Wat me verbaast is dat dit meteen als zodanig wordt herkend, want wat maakt het afplakken van docenten met een bepaalde huidskleur tot een racistische misdaad? Zou het juist in dit land – dat overal het recht op vrije meningsuiting propageert – niet ook gezien kunnen worden als een, al dan niet smakeloze, uiting hiervan?

De reactie is tekenend voor de gespannen sfeer. Autoriteiten zijn als de dood voor het verwijt van nalatigheid. Ondertussen begint de discussie op verschillende plekken steeds meer over de vorm dan over de inhoud te gaan. Studenten die maar tegen docenten blijven schreeuwen, vloeken en zelfs spugen, worden uitgemaakt voor fascisten omdat ze meningen die hun niet aanstaan de mond zouden willen snoeren. Hun critici krijgen vervolgens weer naar hun hoofd dat ze het racismevraagstuk ontkennen. Het is te hopen dat de protesten niet verzanden in een strijd om de juiste retoriek, maar dat er werk van wordt gemaakt dat studenten van alle kleuren zich vertegenwoordigd voelen op de universiteiten.