Het ministerie doet een aantal vergaande suggesties in de onlangs gepubliceerde ‘ombuigingslijst’. Een gewoonlijk vertrouwelijk document met bezuinigingsmogelijkheden die politieke partijen ter inspiratie kunnen gebruiken bij het opstellen van hun verkiezingsprogramma.

Op het hoger onderwijs kan flink worden bezuinigd, berekent het ministerie. Bijvoorbeeld door het collegegeld te verhogen met 2000 euro in tien jaar tijd. Het zou een besparing van 1 miljard opleveren. Die maatregel kan in 2017 al worden ingevoerd en heeft als voordeel dat studenten beter hun best gaan doen, denkt het ministerie.

‘Overweging voor verhoging van het collegegeld is dat het hoger onderwijs vooral het eigenbelang van studenten dient, dat een grotere eigen bijdrage leidt tot meer betrokkenheid van de student en zo tot een sterkere prikkel tot onderwijskwaliteit, terwijl de toegankelijkheid van het hoger onderwijs geborgd blijft via het leenstelsel’, aldus het rapport.

Langstudeerboete

Ook wordt gedacht aan het opheffen van de overheidsbekostiging voor masteropleidingen. Oftewel: de student betaalt de opleiding helemaal zelf, waardoor het collegegeld in zeven jaar tijd met 1000 euro wordt verhoogd. Dat bespaart 503 miljoen, maar heeft waarschijnlijk ook een nadelig effect. ‘Het kan zijn dat minder studenten een master gaan volgen, of ervoor kiezen om in het buitenland te gaan studeren waar het goedkoper is.’

Nog een mogelijkheid is om toch de langstudeerboete in te voeren, een verhoging van 3000 euro bovenop het wettelijk collegegeld als studenten meer dan één jaar langer over de studie doen. Ook denkt het ministerie aan het afschaffen van de ov-jaarkaart, een besparing van 830 miljoen. Of het versoberen van de ov-kaart door er een trajectkaart van te maken of door studenten een reistegoed te geven.

‘Op dit moment bestaat circa een derde van de reiskilometers die studenten met hun ov-kaart afleggen uit niet-studiegerelateerde reizen en voor 10 procent uit indirect studiegerelateerde reizen. Voordeel van een trajectkaart is dat de overheid niet-studiegerelateerde reizen niet of minder subsidieert’, schrijft het ministerie.

Wetenschappelijk onderzoek

Verder wordt de politieke partijen geadviseerd te denken aan het verhogen van de rente op studieschulden. ‘Voor de student betekent dit een verhoging van het terugbetaalbedrag met circa acht procent per maand.’ Voor de overheidskas betekent het een besparing van 250 miljoen.

Ook kan er worden bezuinigd op wetenschappelijk onderzoek, zegt het ministerie. Door de publieke financiering te beperken. Dat kan oplopen tot een bezuiniging van 200 miljoen euro. Maar minder geld voor wetenschappelijk onderzoek kan de uitvoering van de Nationale onderwijsagenda wel onder druk zetten, waarschuwt het ministerie.

Geen zorgen

Of de politieke partijen de suggesties overnemen is nog de vraag. En dan zijn de uitkomsten van de verkiezingen nog van invloed op de vraag of de maatregelen ook daadwerkelijk worden doorgevoerd.

De universiteiten maken zich daarom nog geen zorgen, laat woordvoerder Bastiaan Verweij van universiteitenvereniging VSNU weten. ‘Wij hebben het met interesse gelezen, maar wij weten dat de opties in deze ombuigingslijst niets zeggen over de politieke wenselijkheid of haalbaarheid van de opgenomen maatregelen. Het gaat om een inventarisatie van technische mogelijkheden en zo’n lijst wordt altijd gemaakt en up-to-date gehouden door Financiën. Het interessante eraan is dat het deze keer openbaar is gemaakt, zodat wij weten welke opties Financiën allemaal ziet.’