De RUG is altijd groot voorstander geweest van het gebruik van bursalen, ofwel promotiestudenten: promovendi die een studiebeurs krijgen in plaats van een salaris. Op die manier hoeft de universiteit geen werkgeversbelasting en pensioenkosten te betalen. En dat scheelt eenderde van de kosten. Maar het mag niet meer.

Na gesprekken met de belastingdienst is besloten geen nieuwe bursalen meer aan te stellen. De jarenlang door de RUG gebruikte regeling bleek ‘niet fiscaal gestoeld te zijn op nationale wetgeving’, laat een ingewijde weten. ‘De regeling was onvoldoende verankerd in de wetgeving.’

De universiteit heeft het bursalensysteem altijd fanatiek verdedigd. Tot aan de rechter toe. Vorig jaar won de RUG nog een langslepende rechtszaak over de positie van bursalen. Het Hof Leeuwarden oordeelde toen dat de promovendi geen werknemers zijn, omdat er geen gezagsverhouding is tussen begeleiders en promotiestudenten. Maar volgens de belastingdienst is de regeling in strijd met fiscale regels.

Experiment met bursalen

Nu het eigen bursalensysteem is stopgezet, hoopt de universiteit dat een plan van minister Jet Bussemaker (onderwijs) om universiteiten te laten experimenteren met promotiestudenten, het mogelijk maakt om opnieuw bursalen aan te stellen. Een uitwerking van de wet, via een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB), moet dat mogelijk maken. Maar de plannen van de minister staan al anderhalf jaar in de ijskast, sinds de Raad van State kritiek had op het voornemen. De AMvB moet nog worden voorgelegd aan de Tweede Kamer.

‘Na de rechtszaak zijn we met de belastingdienst om tafel gaan zitten, met de vraag: hoe nu verder? Dat was de reden om te stoppen met het aanstellen van bursalen en te wachten op het experiment van Bussemaker. We willen geen gedonder in de tussentijd’, zegt Aart Korten, hoofd Algemeen Bestuurlijke & Juridische Zaken. ‘De deal die we hebben gesloten met de belastingdienst is dat we elkaar niet meer het leven zuur maken en de huidige bursalen met rust worden gelaten.’

Blauwe enveloppen

De belastingdienst mengde zich de afgelopen maanden steeds meer in de discussie over de status van bursalen. Promotiestudenten kregen plotseling blauwe enveloppen in de brievenbus, waarin ze te horen kregen dat ze alsnog duizenden euro’s aan inkomstenbelasting en premies moesten betalen, omdat ze volgens de belastingdienst werknemers zijn. De RUG wist tot nu toe steeds met de belastingdienst tot een overeenkomst te komen. Maar zwicht nu. De huidige bursalen behouden hun positie. Maar de faculteiten mogen geen nieuwe bursalen meer aanstellen.

Wonderlijke wending

‘Het is een wonderlijke wending in een dossier dat al zo dik was. En in het licht van de uitspraak van het Hof toch verrassend’, zegt Jan Blaauw, lid van de personeelsfractie in de universiteitsraad. ‘Maar de rechter heeft nooit alleen het laatste woord. Als de Tweede Kamer vindt dat iets moet, dan verandert zij de wet. Kennelijk is er alleen niet zoveel steun voor het experiment, dat het snel kan worden ingevoerd. De bursalen lijken toch vooral een Groningse constructie, waar andere universiteiten minder om staan te springen.’

De RUG vertrouwt er echter op dat het experiment snel kan starten. ‘De tekst van de wetsuitwerking ziet er veelbelovend uit. We hopen dat het zo snel mogelijk wordt ingevoerd’, zegt Korten.

‘Je moet er zijn voor je mensen’

Volgens Blaauw biedt het bursalensysteem weliswaar meer mensen een kans om te promoveren, maar zijn deze promovendi al snel kwetsbaar. ‘Ze dragen veel risico. Ik heb de afgelopen jaren veel probleemgevallen gezien. Onlangs nog een Chinese bursaal die na de promotie hier een logische vervolgbaan kreeg aangeboden en met een Nederlandse liefde wil trouwen. Dat wordt fiscaal ineens heel duur, wat als een pijnlijke verrassing kwam en flinke persoonlijke gevolgen heeft. Een bursalensysteem kan best iets toevoegen, maar dan moet je als universiteit er wel voor je mensen kunnen zijn als er een probleem is. Als je dat niet kunt, dan moet je het niet doen.’