‘De moderne universiteit is een fabriek, geen broedplaats’, schrijft Stapel in de Belgische krant De Morgen. In België is een discussie losgebarsten over publicatiedruk. De krant vroeg Stapel, die zes jaar lang aan de RUG werkte als hoogleraar cognitieve sociale psychologie, te reageren. Het is volgens de krant zijn eerste geschreven opiniestuk sinds zijn val.

Rotte appel

Stapel werd twee jaar geleden veroordeeld voor datafraude. Hij verloor zijn doctorstitel en kreeg een werkstraf van 120 uur. ‘Ik was/werd een rotte appel’, geeft Stapel toe. Hij verwijt zijn wangedrag aan ‘een toxische interactie tussen mijn specifieke, persoonlijke verlangens en het systeem waar ik in terechtgekomen was.’

Universiteiten zijn geen veilig laboratorium meer voor de geest, concludeert hij. ‘Verre van. Mislukkingen verdwijnen in de papierversnipperaar en experimenten kunnen pas worden uitgevoerd als verschillende commissies zich positief hebben uitgelaten over hun haalbaarheid en succesrijkheid. De productieschoorsteen moet roken, want anders worden de opdrachtgevers, subsidieverstrekkers en belastingbetalers boos.’

Produceren

Volgens Stapel ligt de nadruk op zo veel mogelijk, zo snel mogelijk, zo gemakkelijk mogelijk en zo goedkoop mogelijk kennis produceren. ‘Dit werkt natuurlijk als een perverse prikkel: als je weet dat je beoordeeld wordt op hoeveelheid, snijd je je dikke theoretisch-empirische salamiworst natuurlijk in zoveel mogelijk plakjes.’

De ex-wetenschapper pleit daarom voor meerstemmige multidimensionaliteit: een universiteit die weet dat sommige vragen niet te beantwoorden zijn en waar mislukken mag. ‘Onderzoek kun je meten door het tellen van publicaties, maar ook door het meten van de kwaliteit van deze publicaties, door te achterhalen in hoeverre dat onderzoek nieuw is, inzichtscheppend onderzoek genereert, etc.’

Mislukkingen

‘Wel denk ik dat op een universiteit waar meer mensen zich thuis, geïnspireerd en veilig voelen, waar het niet om louter om onderzoek lijkt te gaan en het tellen van succes, maar ook om andere aspecten van het academisch curriculum en waar mislukkingen gevierd kunnen worden, dat op zo’n universiteit, frustratie, gesjoemel en gerommel minder vaak voorkomen en eerder worden opgemerkt.’

Stapel heeft de publiciteit rondom zijn fraude gebruikt om een nieuwe carrière te beginnen. Hij schreef eerder een boek over zijn wetenschappelijk wangedrag en werkt nu als spreker, adviseur en chauffeur.

 

Foto’s: Jack Tummers