Brouwer deed zijn uitspraak donderdagavond op een symposium van de Juridische Faculteitsvereniging Groningen (JFV) in het Academiegebouw. Het was de eerste keer dat hoogleraren zich in RUG-verband uitlieten over de aardbevingsproblematiek. De zaal zat vol met studenten en gedupeerde Groningers, waaronder  John Lanting van actiegroep Schokkend Groningen. Publiek dat niet in de zaal paste kon de avond via livestream volgen. Naast Brouwer spraken Herman Bröring, Oscar Couwenberg, Fokko Oldenhuis en Albert Verheij.

‘Procedeer tegen de staat’

Volgens Brouwer kan het veiligheidsrecht worden afgeleid uit het recht op leven, het privacyrecht – waarbij ook fysieke én psychische gezondheid en leefmilieu hoort – en het recht op ongestoorde eigendom uit het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (PDF). Brouwer: ‘De staat is deels eigenaar van de mijnbouwwerken. De staat exploiteert de gasvelden met de NAM, keurt winningsplannen goed, verleent winningsvergunningen en casht negentig procent van de winst. De staatsinvloed is dus zo enorm dat je eigenlijk een procedure tegen de staat kunt voeren, direct of indirect. Voldoet de staat niet aan de absolute verplichting om het leven van zijn onderdanen niet in gevaar te brengen, dan voldoet hij niet aan de minimaalste voorwaarden om een staat te zijn. Indirect kan de overheid niet willoos toekijken als de NAM mensenrechten met voeten treedt.’

Is het recht op leven echt in gevaar? Brouwer: ‘Op het affiche voor dit symposium stond: “Dodelijke ongelukken lijken een kwestie van tijd.” Ik kreeg kritiek dat dat zwaar overdreven is. Maar ik verzin het niet zelf. Collega’s en ik baseerden ons op een rapport van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) waarin wel degelijk wordt gewaarschuwd voor dodelijke ongelukken. Ook dijkgraaf Bert Middel waarschuwt voor kans op instorting van zeedijken.’

‘Strafwet aanpassen’

Brouwer presenteerde de zaal een weegschaal met aan de ene kant de maatschappelijke belangen die op het spel staan bij gaswinning – kans op dodelijke slachtoffers, waterschade en milieuschade, de schade aan gebouwen en aantasting van de gezondheid die al realiteit is – en anderzijds de energieleveringscontracten, de gasopbrengst en werkgelegenheid. ‘Leveringszekerheid gaat dus boven levenszekerheid’, zei Brouwer. ‘En de gasopbrengst loopt niet weg. Het gas blijft keurig in de grond zitten als we het niet winnen.’

Wat Brouwer betreft wordt de winning in de meest riskante gasvelden daarom uitgesteld, wordt de strafwet aangepast zodat overheidsfunctionarissen strafrechtelijk aansprakelijk zijn voor ongelukken en wordt wettelijk vastgelegd dat de grond na gaswinning wordt opgevuld met een andere stof. Ook moet het SodM onafhankelijk toezichthouder worden en moeten gemeenten met een ‘gasberaad’ meer samenwerken om woonproblemen op te lossen.

Brouwer: ‘In de pauze zei iemand dat zijn schadedossier door de NAM is doorgespeeld aan de gemeente en dat op basis daarvan zijn huis is gesloten.’ Dat kunnen gemeenten doen volgens de Woningwet, als de leefbaarheid, gezondheid of veiligheid wordt bedreigd. Maar de hoogleraren zijn het eens dat de NAM dossiers om privacyredenen niet mag delen. Brouwer: ‘Dat lijkt me volstrekt bezijden het recht, dus dat kan echt niet. En gemeenten moeten zich niet voor het karretje van de NAM laten spannen.’

‘Weg met NAM-cultuur’

Fokko Oldenhuis pleitte voor onafhankelijke afhandeling van de aardbevingsschade: ‘Weg met die NAM-cultuur. Het kán niet in het recht dat de schadeveroorzaker zelfstandig  de afwikkeling van de schade bepaalt.’  Hij wil de rechtbank Noord-Nederland uitbreiden met een zogenaamde Aardbevingskamer, ook om toezicht te houden op de schadeafwikkeling en het vertrouwen in de rechtsstaat te herstellen.

Foto’s: Twitter.com/@rechten050