Minister Kamps plan voor (voorlopige) reductie van de gaswinning ontmoette veel protest. Zo’n 42 gemeenten en organisaties, zoals het provinciebestuur, Milieudefensie en bewonersorganisatie Groninger Bodembeweging, tekenden bezwaar aan. Onlangs belegde de Raad van State een spoedzitting over Kamps gasbesluit. De gaskraan moet verder dicht, te beginnen bij het kwetsbare Loppersum, eisen een aantal actievoerders verenigd in onder andere Schokkend Groningen.

Een stap in de goede richting is het kabinetsbesluit tot uitvoering van de aanbevelingen van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Deskundigen van TNO en TU Delft schatten dat tenminste vijftigduizend huizen en gebouwen aardbevingsbestendig gemaakt moeten worden. Anders geformuleerd, er is een soort Deltaplan nodig voor Groningen. Maar in bovenvermeld kabinetsbesluit noch het Kamerdebat kwam niet of nauwelijks de financiële achtergrond van de gaswinning echt aan de orde. Die is in nevelen gehuld, zo blijkt uit de deze maand verschenen biografie over de CPN-politicus Marcus Bakker van Leo Molenaar: Nooit op de knieën.

Bestudering van diverse documenten uit de zestiger jaren, waaronder de Handelingen van de Tweede Kamer en kabinetsnotulen, geven een beeld van een mistig gasdebat met weinig duidelijke informatie van de toenmalige regeringen vanwege bedrijfsgeheim en staatsbelang. Zo is er sprake geweest van ‘geheime handelsactiviteiten’ in deze van gaslevering aan Italië om mogelijke Russische leveranties de pas af te snijden; een besluit van de ministerraad van 2 juni 1967 (notulen 4189). Deze deal, in wezen bekokstoofd door Minister Luns (Buitenlandse Zaken) en zijn ambtgenoot Andreotti, behelsde de levering van tien miljard kubieke meter per jaar tegen de kostprijs van omgerekend één eurocent per kubieke meter in de eerste twintig jaar. De volgende twintig jaar tegen naar schatting tien eurocent. De consumentenprijs in Nederland bedroeg een veelvoud daarvan, gemiddeld 31 eurocent. Niet alleen Groningen, maar ook Nederland was zo bezien een wingewest in Europees verband (ook werden later deals gesloten met Frankrijk, Duitsland en België). Met deze uitverkoop van bodemschatten waren in de loop der tijd tientallen miljarden euro’s gemoeid.

Daarom is niet alleen een Deltaplan nodig, maar ook een parlementair onderzoek naar de exploitatie van het aardgas van toen en nu. Ook de geldkraan moet onderzocht worden.

Hans Broekhuis, Wout Buitelaar, Jos Posthuma, Ruud Vreeman en Roelof Wittink waren in de jaren zeventig als docenten en studenten betrokken bij de Themagroep Noord-Nederland op het Instituut voor Sociale en Bedrijfs-psychologie van de RUG.