Sinds 2007 wordt het woord ‘erudiet’ niet meer actief gebruikt op de website van de RUG, en daarvoor vooral in necrologieën. Is ‘eruditie’ een overbodig concept geworden? Een snelle steekproef onder studenten geeft aan dat het woord bij ongeveer de helft van de studenten onbekend is. Dus waar hebben we het over?

Eruditie is de intellectuele diepte, verfijning en breedte die het gevolg is van topeducatie. Er bestaat een stoffig beeld van eruditie als het vermogen om te pas en te onpas met passende quotes, een gerelateerd meesterwerk of een lang vergeten inzicht te komen.

Dat beeld mist de essentie: eruditie uit zich als een bijzonder goed ontwikkeld geïntegreerd begrip van de wereld-zoals-die-werkelijk-is (en niet zoals we oppervlakkig denken dat die is). En daar gaat het hier over: eruditie als de nuttige combinatie van een goed ontwikkeld intellect, brede en specialistische kennis en bovenal een groot realiteitsbesef.

Realiteitsbesef

De huidige carrièrewetenschapper aan de RUG wordt in het geheel niet op eruditie geselecteerd. Integendeel, het gaat om publicaties, impactfactoren en grants; een bredere belangstelling dan de onderzoeksspecialisatie duidt op een gebrek aan focus en is dus een gevaar. En dat leidt tot de selectie van hyperintelligente superspecialisten die buiten hun directe specialismen een even inadequaat begrip van de wereld hebben als de rest van de samenleving.

Eruditie onderscheidt zich juist hier. De erudiete persoon heeft geleerd dat bepaalde inzichten zo fundamenteel en universeel zijn dat ze de generieke basis vormen voor diep en veelomvattend begrip. Dit begrip maakt het mogelijk om expert kennis over bijvoorbeeld geneeskunde, religie, economie, geopolitiek, biotechnologie, en taalkunde effectief en consistent te integreren en toe te passen op ontwikkelingen in de wereld. Dit vermogen zorgt voor een realiteitsbesef dat onvergelijkbaar rijker en effectiever is dan het beperkte wereldbeeld van de wetenschappelijk specialist of de gemiddelde NRC- of Volkskrantlezer.

Bestaansrecht

En een goed ontwikkeld realiteitsbesef is precies wat studenten moeten leren om zich voor te bereiden op de rest van hun leven. De equivalent van de universiteitenvereniging VSNU in de VS schrijft:

‘Student success in college cannot be documented—as it usually is—only in terms of enrollment, persistence, and degree attainment. These widely used metrics, while important, miss entirely the question of whether students who have placed their hopes for the future in higher education are actually achieving the kind of learning they need for a complex and volatile world.’

Eruditie is het intellectuele vermogen dat in staat stelt om te gaan met een complexe en snel veranderende wereld. En daar is niets geheimzinnigs aan. Zolang de intellectuele ontwikkeling maar niet stokt zal iedereen met een behoorlijke intelligentie en een brede interesse erudiet worden.

En daar komen we bij de kern: hebben we een systeem gecreëerd dat eruditie—en realiteitsbesef—bij staf en studenten ontmoedigt? Is het zo dat studenten in hun hele studie niet bewust geconfronteerd worden met wat een werkelijk hoog ontwikkeld intellect betekent? En dat dus ze dus ook geen idee hebben hoever ze hun eigen intellectuele vermogens nog kunnen ontwikkelen?

Focus op rendementen

In de Stichtingsakte van de Groningse universiteit die de Staten van Groningen en Ommelanden op 14 juli 1614 uitvaardigden, onderstreepten de bestuurders het belang en nut van goed onderwijs voor goed en wijs bestuur. Wijsheid gaat echter nog een stapje verder dan eruditie: het omvat naast een erudiet realiteitsbesef ook het vermogen om een omgeving te scheppen waarin iedereen tot bloei komt.

Komen RUG studenten en staf intellectueel tot bloei? Of leidt de huidige focus op rendementen en impactfactoren ons af van waar het echt om gaat?

Gelukkig, onder staf èn studenten komt eruditie echt nog wel voor. Het wordt echter amper herkend, niet gebruikt en al zeker niet beloond. En dat is een groot gevaar: zonder eruditie verliest een universiteit haar universaliteit en daarmee bestaansrecht.

Gaat de RUG vanaf 2014 eruditie en de intellectuele ontwikkeling van studenten en staf weer centraal stellen? Of kiezen we ervoor om na 400 jaar de naam te veranderen in ‘Rijksspecialiteit Groningen’?

Dr. Tjeerd Andringa

senior onderzoeker bij de afdeling kunstmatige intelligentie van de RUG.

♦

→ Iedereen, student en staf, die het onderwerp eruditie en intellectuele ontwikkeling prominenter wil maken kan ideeën en wensen mailen naar erudition@ai.rug.nl. Er zal een mail-lijst of discussieforum gestart worden. En op deze website zullen reacties en plannen verzameld worden.

– 9 april 2013 –