HIFI – een supergevoelige infraroodcamera – was één van de drie meetinstrumenten op de satelliet Herschel. De camera meet de kleur van het licht uit de ruimte, waaraan je kunt zien van welke moleculen het afkomstig is.

‘HIFI kan precies zien welke moleculen zich waar bevinden’, legt instrument-ontwikkelaar Pieter Dieleman uit. Hij raakte dertien jaar geleden betrokken bij de bouw van het ingewikkelde instrument. ‘Het testen van zo’n instrument is tijdrovend. Het moet extreme temperatuursschommelingen en de trillingen van de lancering kunnen weerstaan. Op het hoogtepunt van het testen was de Groninger groep verdubbeld!’

Uitval

Maar 14 mei 2009 kon de satelliet eindelijk de lucht in. Mét HIFI. ‘Een week na de lancering hebben we HIFI aangezet. Enorm spannend, maar gelukkig werkte alles.’

Jammer alleen dat het maar drie maanden duurde. ‘Eén van de onderdelen van HIFI viel uit Gelukkig is er van elk instrument een kopie aan boord. Maar voordat we die aanzetten, reconstrueerden we op anderhalf miljoen kilometer afstand wat er fout was gegaan. Een softwarewijziging bleek voldoende om de tweede HIFI te behoeden voor hetzelfde lot’, glundert Dieleman.

Maar vandaag was dus ‘end of helium’ en is ook HIFI nummer twee ter ziele. ‘De instrumenten worden gekoeld met vloeibaar helium. De warmte van de zon zorgt ervoor dat het helium langzaam verdampt, net als een emmer water op een gasbrander. Nu is het helium op, zijn de detectoren te warm en is HIFI blind.’

Trots

Het moment kwam niet onverwacht, maar wel abrupt. ‘Alsof je trouwe autootje ineens zonder benzine staat. De lampen, radio, tomtom, alles doet het, maar rijden zal hij niet’, vertelt Dieleman. ‘Aan de ene kant ben ik wel treurig omdat ons instrument, waar we met zoveel mensen meer dan tien jaar aan hebben gewerkt, nu uitgeschakeld is. Aan de andere kant zijn we enorm trots dat HIFI, de meest complexe ruimtecamera gebouwd tot nu toe, het zo geweldig heeft gedaan.’

De astronomen kunnen nog jaren verder met het bestuderen van de data. ‘Er is geen instrument nu en in de komende 10-20 jaar dat hetzelfde zal kunnen. Dat maakt de HIFI-data dus echt uniek’, zegt projectleider Frank Helmich.